We hebben het allemaal wel eens; het idee dat we iets goed kunnen of begrijpen. Soms gaat dit over dingen waarvan we zelf niet door hebben dat we op dat gebied niet daadwerkelijk capabel zijn.
Ook ken je vast wel iemand (een familielid, vriend of collega) die denkt dat hij of zij overal verstand van heeft, terwijl iedereen om hem/haar heen weet dat diegene geen idee heeft waar hij of zij het over heeft. Hoe weet je echter of jij niet die persoon bent en hoe voorkom je dat jij die persoon wordt?
In dit artikel beschrijf ik het Dunning-Krugereffect, dat hiermee te maken heeft, en wat voor impact deze bias kan hebben op zakelijke beslissingen.
Wat is het Dunning-Krugereffect?
Uit de voorbeelden in de inleiding van dit artikel heb je waarschijnlijk al begrepen dat het Dunning-Krugereffect alles te maken heeft met onwetendheid.
In de psychologie is het Dunning-Kruger-effect een cognitieve vertekening waarbij mensen met beperkte kennis of competentie op een bepaald intellectueel of sociaal domein hun eigen kennis of competentie op dat domein sterk overschatten ten opzichte van objectieve criteria of de prestaties van hun leeftijdsgenoten of van mensen in algemeen.
Volgens de onderzoekers naar wie dit effect is genoemd, de psychologen David Dunning en Justin Kruger, wordt het effect verklaard door het feit dat het metacognitieve vermogen om tekortkomingen in de eigen kennis of competentie te herkennen, vereist dat je ten minste een zeker minimumniveau bezit van die kennis of competentie. Degenen die het Dunning-Krigereffecteffect vertonen, hebben dat niveau dus (nog) niet bereikt.
Omdat je je door het Dunning-Krugereffect niet bewust bent van je tekortkomingen, ga je er in de meeste gevallen van uit dat je geen tekort hebt.
Hoewel het Dunning-Krugereffect pas tegen het einde van de 20e eeuw wetenschappelijk werd onderzocht, is het fenomeen uiteraard bekend uit het gewone leven.
“Ignorance more frequently begets confidence than does knowledge.” – Charles Darwin
Het Dunning-Krugereffect is dus samengevat:
- De mate waarin je jezelf overschat met betrekking tot een vaardigheid;
- Het niet herkennen van die vaardigheid in anderen;
- Geen besef hebben van de ernstige mate waarin je tekortschiet qua kennis;
- Nadat je grondig bent getraind in die vaardigheid wel kunnen inzien dat je vóór die training tekortschoot.
Hoe ontstaat het Dunning-Effect?
Denk eens terug aan je tijd op de middelbare school. Toen kende je vast wel iemand die dacht dat hij of zij intelligenter was dan de andere scholieren. Deze persoon noem ik hier even ‘Mike’. Hoewel Mike normaal gesproken ver onder het klasgemiddelde zit als het gaat om beoordelingen op school, steekt hij ook bij iedere vraag die gesteld wordt zijn hand op om overdreven veel aan het woord te zijn tijdens de lessen.
Mike heeft een standvastig vertrouwen in zijn kennis van geschiedenis, aardrijkskunde en talen, en zegt regelmatig tegen zijn vrienden dat zijn slechte cijfers gewoonweg een weerspiegeling zijn van hoe slecht de toetsen waren opgesteld en zijn ongeïnteresseerde houding (hij maakt nooit het huiswerk, let niet op en bereidt zich nooit voor op toetsen).
Toch is het de leraren en zijn klasgenoten overduidelijk dat Mike geen idee heeft waar hij het over heeft. Mike besluit consequent zijn hand op te steken om te spreken over zaken waar hij totaal geen verstand van heeft.
Miks onvermogen om zijn incompetentie te herkennen, en de daaruit voortvloeiende overmoed/arrogantie, is dat wat bekend staat als het Dunning-Krugereffect. Uiteraard komt dit niet alleen in de klas voor, maar in diverse situaties in het leven.
“One of the painful things about our time is that those who feel certainty are stupid, and those with any imagination and understanding are filled with doubt and indecision.” ― Bertrand Russell
Wat is de impact van het Dunning-Krugereffect?
Zoals iedere bias, want dat is het Dunning-Krugereffect in principe, kan dit effect op verschillende manieren invloed hebben op je leven en de maatschappij.
Individuele impact
Het Dunning-Krugereffect kan ertoe leiden dat je slechte beslissingen neemt in je persoonlijke en professionele leven. Competentie op een bepaald gebied verbetert uiteraard de besluitvorming op dat gebied. Naarmate je begrip van een onderwerp of ervaring met een taak toeneemt, word je beter in het onderscheiden van goede beslissingen van slechte beslissingen.
Succes in het verleden zorgt er daarnaast voor dat je vertrouwen krijgt in het vermogen dat je hebt, omdat je een grote kans op toekomstig succes voorziet. Dit is meestal geen probleem, omdat je feitelijke en waargenomen vermogen relatief gelijk zijn, waardoor je waarschijnlijkheidsberekeningen redelijk solide zijn.
Als je echter denkt dat je ergens beter in bent dan dat je in werkelijkheid bent, ontstaat er een kloof tussen je waargenomen en feitelijk vermogen. Deze overwaardering van je werkelijke kunnen is problematisch, omdat het je doet geloven dat er een grotere kans is dat je beslissingen goed zullen zijn dan daadwerkelijk het geval is.
Dit kan verklaren waarom de deelnemers van een programma als Idols ervoor kiezen zichzelf te onderwerpen aan wat meestal uitloopt op een publieke vernedering. Ze zijn zich niet bewust van hun onvermogen om te zingen, waardoor ze vertrouwen hebben in hun vermogen om te zingen – totdat ze de grond in worden geboord door de juryleden (en zelfs dan kunnen ze regelmatig de kritiek niet geloven).
Wanneer je last hebt van het Dunning-Krugereffect, kun je ook minder goed van je fouten leren. Je zelfvertrouwen maakt dat je een bevooroordeelde zelfevaluator wordt. Daardoor heb je moeite je slechte beslissingen te benoemen en identificeren en ook te erkennen dat ze slecht zijn.
Dit is een probleem, aangezien je leert om betere beslissingen te nemen door te kijken naar de fouten en successen uit het verleden. Indien je dit niet kunt doen, zullen je beslissingen in de toekomst niet verbeteren.
Maatschappelijke impact
Beslissingen die worden gestuurd door het Dunning-Kruger-effect kunnen zich vermenigvuldigen en systemische problemen veroorzaken. Hierdoor kan het bijvoorbeeld gebeuren dat de persoon met de expertise niet degene is die de belangrijke beslissingen neemt.
Vaak krijgt de persoon met de grootste mond in de kamer de meeste aandacht en neemt hij/zij de discussie over. Wat betreft het vorige voorbeeld: Mikes neiging om ongeïnformeerde meningen continu te uiten, verhindert waarschijnlijk dat andere leerlingen in de klas, met meer relevante kennis, kunnen deelnemen aan de discussie.
Dit fenomeen kan ook gevolgen hebben binnen grotere organisaties, waarin niet altijd de meest capabele mensen de beslissingen nemen. In plaats daarvan krijgen de mensen met het grootste waargenomen vermogen voorrang.
De impact van biases op je beslissingen minimaliseren?
De beste keuzes maak je niet alleen! Leg je beslissing aan ons voor en voorkom dat je belangrijke informatie of betere alternatieven over het hoofd ziet.
Voorbeelden van het Dunning-Krugereffect op zakelijke beslissingen
Hieronder lees je twee voorbeelden die illustreren wat voor invloed het Dunning-Krugereffect kan uitoefenen op zakelijke beslissingen.
Voorbeeld 1: Geen professionals inschakelen
Het Dunning-Kruger-effect kan gevolgen hebben voor bedrijven, vooral als er nieuwe producten of concepten op de markt komen. De introductie van digitale valuta en blockchaintechnologie resulteerde bijvoorbeeld in de snelle vorming van veel nieuw ondernemerschap en ondernemende bedrijven. Helaas ontbreekt het velen aan de vereiste kennis en het bewustzijn om hun fouten te begrijpen, wat hun levensvatbaarheid beïnvloedde.
Deze aanvankelijke overmoedigheid kan ook gevolgen hebben voor je bedrijf als het niet bereid is het geschoolde advies van professionals op te volgen. Juridische vertegenwoordiging, financiële planning en boekhouding zijn taken waarop je soms binnen een bedrijf probeert te besparen, of je denkt hieraan geen behoefte te hebben omdat je echt gelooft dat je zelf over de benodigde vaardigheden beschikt. De gevolgen hiervan zijn natuurlijk vaak catastrofaal.
Voorbeeld 2: Omgaan met werknemers en het Dunning-Krugereffect
Als je ooit manager bent geweest of, dan weet je waarschijnlijk hoe frustrerend het Dunning Krugereffect kan zijn. Stel dat je bijvoorbeeld bij een softwarebedrijf werkt en Suzanne, je nieuwste softwareontwikkelaar, een prestatiebeoordeling moet geven.
Suzanne is uitzonderlijk goed in het ontwikkelen van codes, maar ze mist een aantal kritische programmeervaardigheden. Dat is oké – je herkende deze vaardigheidskloof voordat je haar in dienst nam, en hebt daarom trainingssessies opgezet.
Maar als je Suzanne probeert te wijzen op haar programmeerkloof, verbaast haar reactie je enorm: “Waar heb je het over? Ik ben buitengewoon bedreven in programmeren. Ik heb geen training nodig – sterker nog, ik ben één van de beste programmeurs in je team!”
Je bent verrast. Suzanne kan niet alleen niet haar zwakheid herkennen, maar overschat daarnaast haar vaardigheden in vergelijking met anderen, en is in de overtuiging dat ze beter is dan sommige van je beste ontwikkelaars.
Daarnaast zijn mensen die hun zelfverzekerdheid verkopen binnen je bedrijf onhandig. Zij worden door anderen gezien als ‘de beste’ en denken zelf veel meer te kunnen dan wat zij daadwerkelijk kunnen. Ook bazen willen soms graag alles zelf doen, want “ik ben de baas, dus ik neem de beslissingen”, terwijl er anderen zijn die meer kennis hebben en (dus) betere beslissingen kunnen nemen.
Als te veel mensen binnen een bedrijf last hebben van het Dunning-Krugereffect, wordt een bedrijf vrijwel nooit succesvol.
Hoe voorkom je het Dunning-Krugereffect?
Net zoals bij iedere andere bias is het soms moeilijk op te merken wanneer de bias optreedt. Het is in ieder geval belangrijk om er rekening mee te houden, want:
“The wise know their weakness too well to assume infallibility; and he who knows most, knows best how little he knows.” – Thomas Jefferson
Hieronder geef ik enkele manieren waarmee je ervoor kunt zorgen dat het Dunning-Krugereffect niet al te veel invloed heeft op jullie besluitvormingsproces.
Vergroot je kennis
Dunning en Kruger beweren dat de overschatting van onze competentie het grootst is als we een beperkt begrip van een onderwerp hebben. Ons vertrouwen vindt het laagste punt als we geen begrip hebben, maar loopt terug van die verkeerde piek als we een beter begrip krijgen, dat de hiaten in onze kennis onthult.
Hierna tonen we een lager, maar realistischer niveau van vertrouwen in onze capaciteiten. Als we expertise opdoen, krijgen we ook vertrouwen – maar nu wel terecht. Deskundigen moeten inderdaad een hoge mate van vertrouwen in hun bekwaamheid tonen, omdat ze meestal echt bekwaam zijn.
Als je waargenomen vermogen van een onderwerp in overeenstemming wordt gebracht met je feitelijke vermogen door meer kennis, dan lijkt deze strategie ons begrip te verdiepen. In plaats van aan te nemen dat je alles weet wat er te weten valt over een onderwerp, kun je beter het onderwerp steeds verder onderzoeken.
Zodra je een onderwerp beter begrijpt, realiseer je waarschijnlijk dat er nog een hoop te leren valt. Dit kan helpen bij het tegengaan van onze gewoonte om ten onrechte te denken dat we experts zijn, terwijl we dat niet nog zijn.
Laat je prestaties evalueren (en evalueer die van anderen)
Een tweede strategie om het Dunning-Krugereffect tegen te gaan is andere mensen te verzoeken je prestaties te beoordelen. Bedenk dat we vaak moeite hebben om onszelf van buitenaf te zien en dus niet altijd een realistisch beeld hebben van wat we wel/niet goed kunnen.
De truc is om je cognitieve bias te slim af te zijn – stop met praten en begin naar feedback en data te luisteren. Als de feedback en cijfers je vertellen dat je idee niet correct is, laat het dan ook los. Het is niet persoonlijk; dit zorgt juist voor persoonlijke groei. Houd je dus niet star vast aan een idee, tenzij je over voldoende informatie beschikt om er zeker te zijn – en zelfs dan, blijf altijd nieuwsgierig! Het vermogen om van mening te veranderen is cruciaal.
Verder lezen (kanttekening)
Een aantal maanden terug verscheen een interessant artikel van Jonathan Jarry M.Sc. op de website van McGill University: The Dunning-Kruger Effect Is Probably Not Real. Allereerst gaat hij in op twee misconcepties:
- Het Dunning-Kruger effect wordt vaak misbruikt om bepaalde groepen ‘dom’ te noemen, vooral in de media. Het gaat echter primair om zelfreflectie: hoe competent/overmoedig ben je zélf.
- Het gaat er volgens Dr. Dunning vooral mis wanneer je verkeerd bent geïnformeerd (versus ongeïnformeerd)
Tot slot gaat hij in op twee onderzoeken waarbij ditzelfde effect ontstaat, op basis van willekeurige computergegenereerde nummers (het originele onderzoek vergelijkt wat voor cijfers studenten dachten te halen versus wat ze haalden). Dit suggereert dat het Dunning-Kruger effect mogelijk helemaal niet bestaat.
