“Ik zei het toch!”, “Ik wist het!” en “Ja, dat was te verwachten!” Het zijn zinnen die we allemaal wel eens gebruiken. Nadat iets is gebeurd, lijkt het altijd voorspelbaarder. Voordat het gebeurt heb je misschien al een idee van hoe het zal aflopen, maarweet je het nog niet 100% zeker. Nadat het dan is gebeurd, heb je echter vaak dat je het voor wel 200% zeker wist.
Ben je dan paranormaal begaafd? Ja, dat zou kunnen, maar het is waarschijnlijker dat het te maken heeft met een snelkoppeling in je hersenen die het mogelijk maakt om beslissingen te vergemakkelijken.
Helaas zijn de beslissingen die je dan maakt al vertekend door de vooroordelen die je hebt; hindsight bias ofwel het ‘knew-it-all-along’-fenomeen.
Dingen lijken meer voor de hand liggend en voorspelbaar nadat ze al hebben plaatsgevonden. Het is wijsheid achteraf.
Wat is hindsight bias?
De term hindsight bias verwijst naar de neiging van mensen om gebeurtenissen als voorspelbaarder te zien dan dat ze echt zijn. Voordat er iets is gebeurd, kun je al een schatting geven van de uitkomst, maar er is echt geen enkele manier om echt zeker te weten wat er gaat gebeuren.
Zoals Kahneman schrijft: “The mind that makes up narratives about the past is a sense-making organ. When an unpredicted event occurs, we immediately adjust our view of the world to accommodate the surprise.”
Na een gebeurtenis geloven mensen vaak dat ze de uitkomst van de gebeurtenis kenden voordat die daadwerkelijk plaatsvond. Daarom wordt er vaak naar verwezen als het ‘knew-it-all-along’-fenomeen. (Pezzo, M, 2011).
“Even a fool may be wise after the event.” – Homerus, de Ilias
Bijvoorbeeld nadat je favoriete team een voetbalwedstrijd heeft verloren, ben je er mogelijk van overtuigd dat je al wist dat ze zouden verliezen (ook al voelde je dat niet per se zo vóór de wedstrijd).
Het fenomeen is aangetoond in een aantal verschillende omstandigheden, waaronder sportevenementen en politiek. Bij experimenten herinneren mensen zich hun voorspellingen van voor de gebeurtenis vaak veel sterker dan ze in werkelijkheid waren.
Hindsight bias is echter niet alleen iets wat invloed heeft op jezelf. Je kan er ook anderen door veroordelen. Pezzo schrijft:
“Traditional hindsight bias researchers assume that increased probability estimates translate into harsher evaluations of others. If I knew it all along, then you should have too!” (Pezzo, M, 2011, p. 670)
Wanneer treedt hindsight bias op?
Je herkent jezelf vast in deze bias, maar waarom hebben we hindsight bias? Onderzoekers stellen dat drie belangrijke variabelen bijdragen aan deze neiging om dingen als voorspelbaarder te zien dan dat ze in werkelijkheid zijn.
- Cognitief: je hebt de neiging om je eerdere voorspellingen over een gebeurtenis te vervormen of zelfs op de verkeerde manier te herinneren. Het is gemakkelijker om informatie te herinneren die in overeenstemming is met je huidige kennis.
- Metacognitief: als je gemakkelijk kunt begrijpen hoe of waarom een gebeurtenis plaatsvond, kan het lijken alsof die gebeurtenis gemakkelijk te “voorspellen” was.
- Motiverend: we zien de wereld graag als een voorspelbare plek. De overtuiging dat je iets kon doen aan de uitkomst, kan een geruststellend idee voor je zijn.
Wanneer een film bijvoorbeeld zijn einde bereikt en we ontdekken wie de moordenaar werkelijk was, kunnen we terugkijken op onze herinnering aan de film en onze eerste indrukken van het schuldige personage verkeerd onthouden. We zeggen dan: “Ik wist het! Ik dacht het al vanaf het begin!” terwijl je dat helemaal niet dacht toen de film nog bezig was.
Je zou ook naar alle secundaire karakters en situaties kunnen kijken en geloven dat het gezien deze variabelen al vanaf het begin duidelijk was wat er ging gebeuren in de film. Wanneer je de bioscoop uitloopt, denk je misschien dat je het allang wist, maar de realiteit is dat dat waarschijnlijk niet het geval was.
Wat is de impact van hindsight bias?
Een probleem dat zich kan voordoen door hindsight bias, is overmoed. Indien je ten onrechte gelooft dat je een uitzonderlijke vooruitziendheid of ‘instinct’ hebt, kun je ook te zelfverzekerd worden en ben je eerder geneigd (te grote of te veel) risico’s nemen.
“How you look at it is pretty much how you’ll see it” ― Rasheed Ogunlaru (coach, spreker en schrijver)
Waar je bij zero-risk bias bijna geen risico durft te nemen, neem je door hindsight bias soms te veel risico’s.
De risico’s die je dan neemt, kunnen van financiële aard zijn, zoals te veel van je investeringen in een risicovolle aandelenportefeuille plaatsen omdat je voorziet dat het met die aandelen goed zal gaan. Daarnaast kunnen de risico’s ook emotioneel zijn, zoals te veel van jezelf investeren in een ongezonde relatie, omdat je denkt dat je daar veel voor terugkrijgt.
Individuele impact
Hindsight bias kan een negatieve invloed hebben op beslissingen die je (voor je)zelf neemt. Een belangrijk onderdeel van besluitvorming, is het realistisch inschatten van kansen en gevolgen.
Het kan leiden tot overmatig vertrouwen in je vermogen om gevolgen te voorspellen. Wanneer je terugkijkt op beslissingen uit het verleden en concludeert dat de gevolgen ervan inderdaad al bij je bekend waren (terwijl dit niet zo was), dan is het logisch dat je later je vermogen om de gevolgen van je toekomstige beslissingen te voorzien, overschat.
Dit kan uiteraard gevaarlijk zijn. Overmoed kan er namelijk toe leiden dat je onnodige risico’s neemt.
Maatschappelijke impact
Hindsight bias kan daarnaast verontrustende gevolgen hebben voor diverse professionele en academische vakgebieden. De nauwkeurige studie van bijvoorbeeld historische en politieke gebeurtenissen uit het verleden wordt aangetast als historici niet in staat zijn zichzelf in de besluitvormers op dat moment te verplaatsen.
Als historicus moet je je kunnen plaatsen in de historische context. Je kunt niet achteraf stellen dat het ‘logisch’ of ‘te verwachten’ was dat iets gebeurde, ook al lijkt dit vaak wel zo. De actoren uit het verleden maakten namelijk geen beslissingen met alle informatie die wij nu hebben over het verleden.
Als onderzoek met hindsight bias wordt gedaan, kan dat ertoe leiden dat details die achteraf voor de hand lijken te liggen, over het hoofd worden gezien. Verzekeringen, wetgeving en financiën zijn allemaal gebaseerd op realistische risicobeoordelingen op basis van soortgelijke gebeurtenissen uit het verleden. Hindsight bias kan dergelijke voorspellingen verstoren (het verleden is sowieso al geen garantie voor de toekomst, maar als we ook nog eens met een bias naar het verleden kijken…).
De impact van biases op je beslissingen minimaliseren?
De beste keuzes maak je niet alleen! Leg je beslissing aan ons voor en voorkom dat je belangrijke informatie of betere alternatieven over het hoofd ziet.
3 voorbeelden van hindsight bias bij zakelijke beslissingen
Nu je weet wat hindsight bias is en hoe het onze beslissingen (waar die ook over mogen gaan) beïnvloedt, wil ik nog een drietal voorbeelden geven van hindsight bias in zakelijke context.
Voorbeeld 1: Financiële crisissen
Een goed voorbeeld van hindsight bias is de financiële crisis van 2008 of de internetbubbel van eind jaren negentig. Wanneer je daar nu met mensen over praat, zeggen ze nagenoeg allemaal dat alle tekenen er waren en dat iedereen wel wist dat het eraan zat te komen.
Als je echter de geschiedenis bekijkt, leer je dat er niet naar analisten of beleggingsprofessionals werd geluisterd die schreeuwden dat er op dat moment een probleem was, maar dat ze zelfs werden uitgelachen en dat bijna alle beleggers hun waarschuwingen negeerden. Ook al ging het de verkeerde kant op, de beslissingen werden toch op dezelfde manier genomen.
Voorbeeld 2: achteraf (on)tevreden zijn over zakelijke beslissingen
Wanneer een student stopt met studeren aan een prestigieuze universiteit en uiteindelijk een miljardenbedrijf opricht, dan lijkt deze beslissing intelligenter lijken dan hij destijds in werkelijkheid was.
Wanneer een werknemer stopt met een startup die al zijn eerste werknemers buitengewoon rijk heeft gemaakt, dan wordt deze beslissing als irrationeler worden beschouwd dan toen deze medewerker de keuze moest maken.
Stel je voor dat dat je een bedrijf hebt en uit onderzoek is gebleken dat je klanten behoefte hebben aan een nieuw product – dat is de informatie die je binnenkrijgt. Je gaat aan de slag met dit nieuwe product, geeft er veel geld aan uit en brengt het daarna op de markt. Helaas pakt het niet uit zoals je verwachtte. Bijna niemand heeft interesse en achteraf zeg je: “Ik wist wel dat dit geen goed idee was!” De informatie die je had, vertelde je echter dat er wél behoefte zou zijn. Je besluit dat je de volgende keer niet meer een nieuw product op de markt te brengen (terwijl je totaal geen bewijst hebt dat het opnieuw mis zal gaan).
“If you feel like you knew it all along, it means you won’t stop to examine why something really happened… It’s often hard to convince seasoned decision makers that they might fall prey to hindsight bias.” – Neal Roese (expert in oordeels- en besluitvormingspsychologie)
Voorbeeld 3: het slachtoffer de schuld geven
Zowel in de rechtbank als in de publieke opinie kunnen biases achteraf een rol spelen bij het ‘slachtofferschap’. Zoals al eerder vermeld, is een deel van de reden dat de vooringenomenheid ontstaat dat we vaak op zoek gaan naar de gemakkelijkste verklaringen en voorspellingen om snel de wereld te begrijpen.
Het is gemakkelijker om de nadruk te leggen op individuen en hun acties dan op meer systemische en meer genuanceerde oorzaken. Daarnaast is het gemakkelijker om voorspellingen te maken en ondersteunen voor gebeurtenissen die reeds hebben plaatsgevonden.
Dit kan verklaren waarom soms het slachtoffer de schuld krijgt in gevallen van aanranding. Slachtoffers van dergelijke gevallen of ‘overlevenden’ worden vaak achteraf beschuldigd van hun slachtofferschap met de gedachte: ‘ze hadden beter moeten weten’ of ‘dan had hij of zij niet alleen ’s avonds de straat op moeten gaan’.
Uit onderzoek is gebleken dat deze hindsight bias bijdraagt aan een bepaalde houding ten opzichte van slachtoffers in het geval van verkrachting. (zie bron).
Hoe voorkom je hindsight bias?
Zoals bij iedere bias is het lastig om door te hebben wanneer de bias optreedt. Toch zijn er twee manieren om de impact van de hindsight bias op je zakelijke beslissingen te verminderen:
- Overweeg het tegenovergestelde: In deze strategie wordt de beslisser aangemoedigd om na te denken en uit te leggen hoe uitkomsten die zich niet hebben voorgedaan, wel hadden kunnen plaatsvinden. (Roese, N.J., & Vohs, K. D, 2012). Onthoud wel: “the consider-the-opposite strategy is most effective if restricted to consideration of no more than two or three alternative explanations.” – Roese en Vohs (Roese, N.J., & Vohs, K. D, 2012, p. 418).
- Gebruik een “decision journal”. Door in een ‘beslisdagboek’ bij te houden wat je dacht op het moment dat je beslissingen nam, krijg je inzicht in hoe (on)voorspelbaar de toekomst daadwerkelijk. De terugblik op beslissingen uit het verleden helpt je in te zien wanneer je slim nadacht over de zaken die je wilde doen en wanneer (en waardoor) je zakelijke instinct niet positief uitpakte.
Bronnen
- Kahneman, Daniel. (2013) Thinking, Fast and Slow. Londen, Verenigd Koninkrijk: Penguin Books.
- Pezzo M. (2011) Hindsight bias: A primer for motivational researchers. Social and Personality Psychology Compass, 5(9):665-678.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1751-9004.2011.00381.x - Roese, N.J., & Vohs, K. D. (2012). Hindsight Bias. Perspectives on Psychological Science, 7(5), 411-426.
http://houdekpetr.cz/!data/public_html/papers/Roese%20et%20al%202012.pdf
