Het vermogen om te in te spelen op iets is een kenmerk van onze cognitie. Ideeën over wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren, zijn cruciaal voor het nemen van (zakelijke) beslissingen. Hierdoor kunnen we onze acties voorbereiden om schade te voorkomen en de gewenste uitkomst te realiseren.
Aangezien deze voorspellende projecties van groot belang zijn, zou je verwachten dat onze hersenen een onbevooroordeelde en nauwkeurige vooruitziende blik hebben. Helaas is het tegenovergestelde waar: mensen hebben een doordringende en verrassende vooringenomenheid. Deze vooringenomenheid hebben we bijna altijd.
Dit gaat over het voorspellen van wat er morgen, volgende week of over zestig jaar zal gebeuren. Meestal overschatten we de kans op positieve gebeurtenissen en onderschatten we de kans op negatieve gebeurtenissen. Dit heeft alles te maken met de optimism bias (ook wel optimistic bias).
In dit artikel beschrijf ik wat deze optimism bias precies is en hoe deze invloed uitoefent op zakelijke beslissingen.
Wat is de optimism bias precies?
In de inleiding is al beknopt uitgelegd wat de optimism bias is. Je brein heeft een ingebouwd optimisme. Het fenomeen wordt ook vaak “the illusion of invulnerability”, “personal fable” of “unrealistic optimism” genoemd.
We onderschatten bijvoorbeeld onze kans om een auto-ongeluk te krijgen, te scheiden of kanker te krijgen. Ook verwachten we langer te leven dan objectief gezien soms mogelijk is, overschatten we op de arbeidsmarkt ons succes en geloven we dat onze kinderen veel gatalenteerder zijn dan andere kinderen.
Deze neiging staat bekend als de optimism bias, en het is een van de meest gangbare, consistente en robuuste biases die in de gedragseconomie en -psychologie zijn onderzocht. (Sharot, 2011).
Cognitief neurowetenschapper Tali Sharot, auteur van The Optimism Bias: A Tour of the Irrationally Positive Brain, merkt op dat deze optimistic bias wijdverspreid is en in culturen over de hele wereld te zien is. Sharot beweert ook dat, hoewel deze optimism bias soms kan leiden negatieve gevolgen, zoals risicovol gedrag of slechte keuzes maken over je gezondheid, het in bepaalde gevallen voordelen heeft. (Sharot, 2011)
Hoe ontstaat de optimism bias?
Hieronder staan een aantal van de factoren die bij kunnen dragen aan het uitvergroten van onze neiging tot optimisme:
- Mensen zijn geneigd te denken dat ze minder snel worden getroffen door zaken als overstromingen en orkanen, simpelweg omdat dit geen alledaagse gebeurtenissen zijn. De optimism bias komt dus vaker voor bij niet alledaagse gebeurtenissen.
- Onregelmatige gebeurtenissen worden eerder beïnvloed door de optimism bias.
- De optimistische vooringenomenheid komt vaker voor als de negatieve uitkomst als onwaarschijnlijk wordt beschouwd.
- Mensen ervaren de optimism bias meer als ze denken dat de gebeurtenis onder directe controle en invloed van een individu staat.
Hieronder staan enkele factoren die de voorkeur voor optimisme verminderen:
- Het daadwerkelijk meemaken van bepaalde gebeurtenissen kan de voorkeur voor optimisme verminderen. Als iets dus al eerder anders is uitgepakt dan verwacht, ben je de volgende keer waarschijnlijk minder positief ingesteld dan de vorige keer.
- Mensen ervaren minder snel optimism bias wanneer ze zichzelf vergelijken met dierbaren zoals vrienden en familieleden.
Kortom: over het algemeen zijn we al snel te positief ingesteld.
“Optimism is biased: even if you flip a coin 100 times and it always lands heads up, the chance for heads up at next flip is still 50%.” – Simone Puorto
Waarom is de optimism bias belangrijk?
Individuele impact
Uit onderzoek is gebleken dat het merendeel van de bevolking (naar schatting ongeveer 80%) een optimism bias vertoont die onder verschillende omstandigheden ontstaat. (Sharot, 2011). Dit kan veel impact op hun leven hebben,
Zo kun je erdoor je kans op succes overschatten. Je gaat er bijvoorbeeld vanuit dat projecten in kortere tijd kunnen worden afgerond dan daadwerkelijk mogelijk is (dit principe heet Planning Fallacy). Daarnaast ga je ervan uit dat je relaties langer zullen duren dan meestal het geval is. Ook denken mensen gemiddeld genomen dat ze meer geld zullen verdienen dan anderen.
Optimism bias kan tevens risicovol gedrag, zoals roken, aanmoedigen doordat we de kans op ongewenste gevolgen onderschatten en dus naast ons neerleggen. (Sharot, 2011) Het kan ons er tevens van weerhouden voorbehoedende maatregelen te nemen, zoals het gebruik van voorbehoedsmiddelen of afsluiten van een verzekering.
Natuurlijk is het wel nodig om wat optimisme te hebben (en vaak optimistisch zijn is dus niet automatisch fout). Optimisme moedigt je aan om door te zetten, zelfs als je vaak met tegenslagen of afwijzing wordt geconfronteerd.
“Optimism is normal, but some fortunate people are more optimistic than the rest of us. If you are genetically endowed with an optimistic bias, you hardly need to be told that you are a lucky person—you already feel fortunate. An optimistic attitude is largely inherited, and it is part of a general disposition for well-being, which may also include a preference for seeing the bright side of everything.” – Daniel Kahneman, Pyscholoog
Het zorgt er bovendien voor dat je in je eigen kunnen gelooft. Het stimuleert je om nadruk te leggen op het positieve zonder je dag in dag uit bezig te houden met enkel het negatieve. Toch is het belangrijk om te beseffen hoe de optimism bias je blind kan maken voor potentieel negatieve uitkomsten en kan leiden tot het nemen van de verkeerde zakelijke beslissingen.
Maatschappelijke impact
Samen te optimistisch zijn kan een exponentieel verwoestende impact hebben. We kunnen dit bijvoorbeeld zien aan de invloed van optimisme op de financiële markt.
Cognitief neurowetenschapper en optimisme-expert Tali Sharot stelt dat de optimistische vooringenomenheid een van de belangrijkste oorzaken was van de financiële crisis in 2008.
Financiële analisten en investeerders hadden onrealistische verwachtingen van financiële groei en succes. Banken gingen door met het nemen van risicovolle beslissingen en droegen bij aan de groeiende economische zeepbel die uitmonde in een wereldwijde crisis.
Optimism bias heeft ook invloed op onze wereldwijde reactie op klimaatverandering. Volgens Sheppard, Boomsa en Groves: “humans are geared to prioritize short-termconsequences of behavior and immediate futures.” (Sheppard, Boomsma en Groves, 2011, 367). We concentreren ons liever op dingen waar we naar uitkijken dan op negatieve gebeurtenissen; zeker negatieve gebeurtenissen waar je (zelf) in de nabije toekomst geen last van zult hebben.
Ook hebben we de neiging om te denken dat er wel slechte dingen kunnen gebeuren, maar dan voornamelijk met ánderen. Dit past heel goed bij het voorbeeld over klimaatverandering. We hebben het gevoel dat de gevolgen van de klimaatverandering ons persoonlijk niet zal raken.
Dit werd bewezen in een onderzoek waarin psychologieonderzoekers ontdekten dat de optimism bias over het algemeen resulteerde in minder bezorgdheid over het milieu. Ze ontdekten daarnaast dat “among climate skeptics in particular, more optimism was associated with less guilt, less perceived responsibility and lower behavioral intentions. Thus, overall, optimism seems to be negatively associatedwith an active response to environmental change.” (Sheppard, Boomsma en Groves, 2011, 379)
De impact van biases op je beslissingen minimaliseren?
De beste keuzes maak je niet alleen! Leg je beslissing aan ons voor en voorkom dat je belangrijke informatie of betere alternatieven over het hoofd ziet.
2 voorbeelden van optimism bias in zakelijke context
Voorbeeld 1: het vaststellen van kosten voor een project
In juli 1997 kostte het voorgestelde nieuwe Schotse parlementsgebouw in Edinburgh naar schatting £40 miljoen. In juni 1999 bedroeg het budget voor het gebouw £109 miljoen. In april 2000 legden wetgevers een “kostenplafond” van £195 miljoen in.
In november 2001 eisten ze een schatting van de “uiteindelijke kosten“, die vervolgens werd vastgesteld op £241 miljoen. In 2003 steeg het driemaal zo hard, tot liefst £375,8 miljoen in juni. Het gebouw werd uiteindelijk in 2004 voltooid voor een totaalbedrag van maar liefst £431 miljoen. (Kahneman, 2013)
Het mag duidelijk zijn dat dit een goed voorbeeld is van hoe de optimism bias je in de problemen kan brengen.
Voorbeeld 2: het aannemen van nieuw personeel
Een optimism bias op het werk kan je begrip van de realiteit op de werkplek vertekenen. Wanneer je je eigen succes op de arbeidsmarkt overschat, kan dat er ook voor zorgen dat je denkt dat je succes te danken is aan keihard werken.
Met die mentaliteit is het gemakkelijk om het idee te projecteren dat als hard werken tot jouw succes heeft geleid, iemand anders werkloos is omdat hij/zij ‘dus niet een harde werker’ is.
Je optimisme overschat hier je eigen kansen op succes, en je optimism bias heeft invloed op hoe je een onbekende (groep) beoordeelt. Zodra je dit doet, kan het zijn dat je een heel geschikte kandidaat voor de functie die je open hebt staan links laat liggen omdat hij/zij even werkloos was.
Een andere manier waarop de optimism bias kan optreden bij het aannemen van nieuw personeel, heeft betrekking op je eigen vaardigheden. De gemiddelde fulltime recruiter behandelt iets meer dan 50 vacatures per jaar, maar de gemiddelde manager zal veel minder mensen aannemen.
Als je optreedt als manager en je denkt dat je recruitment vaardigheden bovengemiddeld zijn, kun je de adviezen van een echte, professionele recruiter negeren. Je optimism bias kan je doen geloven dat je beter bent in het aannemen van personeel dan je daadwerkelijk bent, wat op de lange termijn invloed zal hebben op de kwaliteit van de mensen in je team.
“Many of us are not aware of our optimistic tendencies.… Data clearly shows that most people overestimate their prospects for professional achievement.” – Bob Knight, voormalig basketbalcoach
Hoe kun je de Optimism bias voorkomen?
Outside view
In plaats van te handelen door middel van de inside view, zou je volgens de Amerikaanse psycholoog Daniel Kahneman door de zogenaamde outside view moeten kijken. Je doet dan alsof je niets weet over een bepaald(e) onderwerp/situatie.
Vervolgens moet je je afvragen wat je van dit specifieke geval vindt, kijkend door die outside view, en het waarschijnlijk ook zo aanpakken. Op die manier verdwijnt je optimism bias meer naar de achtergrond.
Premortem
Een andere mogelijkheid is om het premortem toe te passen. De procedure bij premortem is eenvoudig: wanneer je bedrijf tot een belangrijke beslissing komt, maar zich nog niet echt heeft vastgelegd, is het voorstel om voor een korte sessie een groep individuen samen te brengen die op de hoogte zijn van deze belangrijke beslissing.
Het idee van de sessie is een korte toespraak te houden: “Imagine that we are a year into the future. We implemented the plan as it now exists. The outcome was a disaster. Please take 5 to 10 minutes to write a brief history of that disaster.” (Kahneman, 2013, 264)
Hierbij kijkt het team dus naar verschillende manieren waardoor deze belangrijke beslissing verkeerd kan uitpakken. Dit geeft je de optie om minder optimistisch aan de slag te gaan en ook te kijken naar eventuele tegenslagen die zich kunnen voordoen (en voorkomen kunnen worden).
De premortem heeft twee belangrijke voordelen:
- Het overwint het groepsdenken dat veel teams treft zodra een beslissing lijkt te zijn genomen
- En het ontketent de verbeelding van deskundige individuen in een hoognodige richting.
- Het belangrijkste voordeel van het premortem is dat het twijfels legitiem maakt.
- Tot slot moedigt het zelfs de aanhangers van belangrijke zakelijke beslissing aan om op zoek te gaan naar tegenslagen die ze nog niet eerder hadden overwogen.
Bronnen:
- Kahneman, Daniel. (2013) Thinking, Fast and Slow. Londen, Verenigd Koninkrijk: Penguin Books.
- Pahl, S., Sheppard, S., Boomsma, C., & Groves, C. (2014). Perceptions of time in relation to climate change. WIREs Climate Change, 5(3), 375–388. (link)
- Sharot, T. 2011. The Optimism Bias, Current Biology, 21(23), 941-945. (link)
- Sharot, T. 2011. The Optimism Bias: A Tour of the Irrationally Positive
Brain. Pantheon/Random House. (link)
