Iedereen maakt het weleens mee. Je weet zeker dat je gelijk hebt, ook al heb je dat eigenlijk niet. Hoe je dat zo zeker weet is niet duidelijk, maar je bent ervan overtuigd dat wat je in je hoofd hebt de waarheid is. Dit is niet zo gek, want ieder mens heeft een ingebouwde neiging tot zelfoverschatting.
Die zelfoverschatting wordt over het algemeen niet gezien als een groot probleem, toch kan het grote invloed uitoefenen op beslissingen die je neemt. Het is daarom goed om verder te verdiepen in de overconfidence bias.
In dit artikel geef ik je informatie over de Overconfidence bias (illusion of validity) en laat ik zien hoe deze bias invloed heeft op zakelijke beslissingen.
Wat is de overconfidence bias precies?
Kortgezegd is de illusie van validiteit (illusion of validity) of de overconfidence bias een cognitieve vertekening die onze neiging beschrijft om overmoedig te zijn in de nauwkeurigheid van onze oordelen.
Je kunt die overmoedigheid zien als een soort denkfout. Mensen houden ervan om naar patronen te zoeken, en wanneer ze deze patronen vinden, willen ze er eigenlijk direct een betekenis aan verbinden.
Je bent ervan overtuigd dat je genoeg kennis hebt over een bepaald onderwerp en dat je dus een goede inschatting kunt maken of voorspelling kunt doen met betrekking tot dat onderwerp. Omdat we over de meeste dingen ooit wel wat informatie hebben ontvangen, trekken we al snel conclusies als ons hierover een vraag wordt gesteld. Zelfs als we ergens vrij weinig tot niets over weten.
Vanuit de informatie die we dus al hebben, denken we te weten hoe iets zal aflopen of denken we ergens een oordeel over te kunnen vellen. Dit heeft dus in die zin ook te maken met welke en de hoeveelheid informatie die we tot ons nemen.
Zowel de kwantiteit als kwaliteit van het bewijs tellen weinig mee voor subjectief vertrouwen. Het vertrouwen dat je als individu hebt in je overtuigingen hangt vooral af van de kwaliteit van het verhaal dat je kunt vertellen over wat je ziet, ook al zie je slechts vrij weinig.
Als mens houden we veelal geen rekening met de mogelijkheid dat bewijs kan ontbreken dat cruciaal zou zijn voor ons oordeel. Zoals Daniel Kahneman, psycholoog, in zijn boek schrijft: “What you see is all there is.” Bovendien zijn we door onze associatieve manier van denken geneigd om dingen die we herkennen meteen te zien als de waarheid, waardoor twijfel (alternatieve waarheden) wordt onderdrukt.
Waarom is overconfidence bias belangrijk?
Impact op het individu
Om te kunnen omgaan met de wereld om ons heen, die vaak zeer onvoorspelbaar is, maken we zelf verhalen die een verklaring kunnen bieden voor willekeurige gebeurtenissen. Als je dus niet genoeg informatie hebt over een bepaald onderwerp, dan vul je de missende informatie aan met informatie die je wel hebt verzameld.
Hoe minder informatie je hebt over een onderwerp, hoe makkelijker het voor je is om een bevredigend verhaal samen te stellen. Doordat je die verhalen dus volledig zelf samenstelt, kan dat je het idee geven dat je meer weet dan dat je daadwerkelijk weet. In dat geval ben je dus overmoedig, zelfoverschattend ofwel “overconfident.” Er is een illusie van validiteit.
Het gevaarlijke van de overconfidence bias, is dat je de gevolgtrekkingen die je maakt na verloop van tijd gaat zien als de waarheid. Je begint het steeds meer als feitelijke gegevens te accepteren. Je vertrouwen in het vermogen om hetgeen dat je nog niet kent, kenbaar te maken kan ervoor zorgen kan je blind maken voor je eigen onwetendheid. Dit kan je tijdens je werk beïnvloeden en ervoor zorgen dat je de verkeerde zakelijke beslissingen maakt omdat je denkt ergens veel verstand van te hebben of iets ‘zeker weet’.
Je legt in de meeste gevallen vooral nadruk op hetgeen dat je al weet, niet op wat je nog niet weet en dat wat je nog niet weet wil je ook niet per se weten; uit deze combinatie ontstaat de confidence bias.
Als je je bijzonder zeker voelt over een voorspelling, ben je wellicht eerder geneigd om op basis daarvan nieuwe beslissingen te nemen. Aangezien onze voorspellingen in het algemeen vaak onnauwkeurig blijken te zijn, kan dit zeer negatieve gevolgen hebben.
Impact op de organisatie
Overmoed is in de meeste gevallen een ongewenste eigenschap, aangezien de overconfidence bias vaak gevolgen hebben met een brede reikwijdte hebben. Dit geldt voornamelijk wanneer de overconfidence bias aanwezig is bij iemand in een machtspositie. Denk bijvoorbeeld aan politici die belangrijke beslissingen moeten nemen die het leven van velen beïnvloeden.
Dit geldt natuurlijk ook voor ondernemers, directeuren en managers van bedrijven. Zij nemen beslissingen die gevolgen hebben voor klanten, werknemers, aandeelhouders, etc.
Wat daarbij ook een rol speelt, is dat de mensen een bepaalde autoriteit uitstralen waardoor anderen geneigd zijn hen sneller te geloven en te zien als zeer bekwaam. In die zin versterkt de overconfidence bias een andere bias: de authority bias.
De impact van biases op je beslissingen minimaliseren?
De beste keuzes maak je niet alleen! Leg je beslissing aan ons voor en voorkom dat je belangrijke informatie of betere alternatieven over het hoofd ziet.
Twee zakelijke voorbeelden van overcofidence bias
Nu duidelijk is wat de overconfidence bias inhoud, vind je het mogelijk nog lastig om je voor te stellen hoe deze bias nou precies invloed uitoefent op zakelijke beslissingen. Daarom geef ik hieronder twee voorbeelden:
Voorbeeld 1: Een bedrijfsovername
Na een succesvolle overname van Gatorade in 1983 (overgenomen voor $220 miljoen en uitgegroeid tot een waarde van maar liefst $3 miljard) besloot de CEO van Quaker, William Smithburg, het thee- en sappenmerk Snapple over te nemen. Hij nam deze beslissing vooral op zijn intuïtie en hij was op zoek naar nog zo’n groot succes. Er was geen protest van het Raad van Bestuur; omdat de overname van Gatorade zo’n succes was, zagen zij geen reden tot twijfel.
Er werd $1.8 miljard betaald voor te overname – ondanks dat sommige analisten waarschuwden dat dit ongeveer een miljard te veel was. Maar Smithburg was bang voor een vijandelijke overname, en zag het aannemen van schulden als een manier om vijandige overnames te voorkomen.
Helaas pakte het totaal verkeerd uit. De productie en distributie bleek een stuk uitdagender dan aanvankelijk gedacht, en het merk Snapple kreeg een rebrand die totaal niet aansloot op de bestaande doelgroep. De verkopen stegen niet zoals bij Gatorade; de schulden dreigden een gevaar te worden voor het voortbestaan van Quaker en na 3 jaar werd Snapple snel verkocht aan Triarc Corporation, voor slechts $300 miljoen. Smithburg stapte vernederd af als CEO. Over de beslissing zei hij later: “There was so much excitement about bringing in a new brand, a brand with legs. We should have had a couple of people arguing the ‘no’ side of the evaluation.”
Voorbeeld 2: Een goed lopend bedrijf
Geloven dat je niet hoeft te leren omdat je al bekwaam genoeg bent, dat komt bij veel mensen voor. Een overgrote meerderheid van de mensen beschouwt zichzelf als bovengemiddeld (wat natuurlijk onmogelijk is). Dit kan ook binnen jouw bedrijf het geval zijn. Mogelijk heb je zelf wel het idee dat je bedrijf bovengemiddeld presteert?
Op het werk gaan mensen er bijvoorbeeld van uit dat ze beter zijn dan de meeste andere werknemers. Vooral als mensen al wat langer ergens werken. Vanwege deze overmoed lijkt de behoefte om te leren en te verbeteren overbodig; je bent tenslotte al de beste.
Ook bedrijven kunnen stagneren in wat ze doen. Na verloop van tijd neemt het innovatievermogen en de wens om nieuwe dingen te proberen af. Vanaf dat punt neemt de groei af of treden er zelfs dalingen op in bijvoorbeeld omzet, klanttevredenheid en winstgevendheid.
In deze scenario’s geven de meeste mensen hun collega’s en/of leidinggevenden de schuld, maar zelden zichzelf. Leidinggevenden geven in dit soort specifieke scenario’s vaak medewerkers in hun team(s) de schuld, want die zullen wel niet hard genoeg gewerkt/hun best gedaan hebben.
Het aantal mensen dat rond hun 40e een baan heeft verloren en daarna moeite heeft om een goed betalende baan te vinden (met hetzelfde salaris als bij de vorige), is een bewijs dat zij er niet in slagen om zich te ontwikkelen. Werknemers, werkgevers en bedrijven bereiken een comfortniveau na een bepaald punt en denken dat ze dan niet langer hoeven te leren en groeien.
Dit is een slechte zaak als je altijd denkt de beste te zijn in jouw branche en nooit een poging tot verbetering doet.
Waarom is het belangrijk om de overconfidence bias in ons achterhoofd te houden?
Het is belangrijk dat we de illusion of validity ofwel overconfidence bias goed begrijpen, zodat we de baas blijven over ons zelfvertrouwen. Het is oké om te voorspellen dat er iets kán gebeuren, maar niet om deze voorspelling de behandelen als een zekerheid.
Wanneer je dat doet, kan je beslissing (onbewust) invloed hebben op de uitkomst ervan. Bijvoorbeeld wanneer een leraar gelooft dat een leerling in zijn klas slecht zal presteren op basis van gedrag uit het verleden, dan kan de manier waarop de leraar de leerling vervolgens behandelt er toe leiden dat deze daadwerkelijk lage cijfers behaalt (zelfs als de leerling de intentie had om zich beter te gedragen).
In andere gevallen kan de overconfidence bias er juist voor zorgen dat je verwachtingen volledig worden ondermijnd. Het is het beste om altijd open te staan voor de mogelijkheid dat je voorspellingen onjuist kunnen zijn en te beseffen dat er andere aspecten zijn die bijdragen aan de uitkomst waarvan je nog niet op de hoogte bent.
Hoe kun je overconfidence bias voorkomen?
Zoals al eerder beschreven hebben we nu eenmaal de neiging om onszelf te overschatten. Hier kunnen we weinig aan doen; het gaat vrijwel automatisch. Het daadwerkelijk voorkomen van de overconfidence bias is dus lastig.
Helaas is enkel op de hoogte zijn van het bestaan van de overconfidence bias niet genoeg om deze te overwinnen. Zelfs iemand die weet dat zijn of haar informatiebron niet betrouwbaar is, kan alsnog ontzettend zeker zijn over de voorspelling van een bepaalde uitkomst.
Het vermijden van de illusion of validity vereist dus kritisch denken. Je moet altijd eerst het bewijs dat je hebben verkregen goed evalueren en je afvragen of er mogelijk andere factoren zijn die de uitkomst beïnvloeden.
Het is bovendien van belang om de gegevens die je wél hebt aandachtig te analyseren en niet simpelweg de betekenis achterhaalt van patronen die je op het eerste oog herkent. Dit leidt namelijk niet naar de feiten.
Al de voorgenoemde stappen zijn handig, toch garanderen ze nog steeds niet dat de voorspellingen die je doet volledig nauwkeurig zullen zijn. Dit maakt het belangrijk om in gedachten te houden dat je verwachting niet altijd de werkelijkheid zullen worden (bijna nooit zelfs).
Het advies is dus om zowel de voorspelling die het eerst in je opkomt mee te nemen, maar ook met alternatieve uitkomsten rekening te houden. Dit is niet altijd even makkelijk, maar zorgt er wel voor dat je voorbereid bent op verrassingen (die dan geen echte verrassingen meer zijn!).
Door noodplannen te ontwikkelen of alternatieve oplossingen te bedenken, kun je je beter voorbereiden op andere en onverwachte uitkomsten. Daarnaast voorkom je dat je gechoqueerd bent als je voorspelling uiteindelijk niet blijkt te kloppen. Het belangrijkste is dat je open staat voor andere uitkomsten!
